Hakem atayan yapay zeka nasıl çalışıyor? Algoritmanın sırrı

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Cüneyt MUHARREMOĞLU -AJANSSPOR

Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Lideri Mehmet Büyükekşi, gözlemci notlarına dayanan hakem notlarının hazırlanmasında ve hakem atamalarında yapay zeka kullandıklarını açıkladı. Bu açıklamanın akabinde bilhassa hakem topluluğunun içindeki kümede sisteme yönelik tenkitler başladı. Fakat bu tenkitlerin bir desteği olup olmadığı bilinmiyordu. Zira sistem hakkında bir bilgi yoktu. Ajansspor yapay zekanın nasıl çalıştığına ulaştı.

Hakem atamalarında eski sistem

Yeni sistemden evvel geçmişte hakem atama ve değerlendirmelerinin nasıl yapıldığına bakmak gerekiyor. Evvelden bir gözlemci müsabaka hakemi hakkında yazılı bir rapor düzenliyordu. Bu raporlarda münasebetlerin ön plana çıktığı ve kayırma yapıldığı tezleri vardı. Hakemlerin bir dönem içinde başarılı olup olmadığına dair büsbütün kanaate dayalı bir sistem bulunuyordu. Bu da hakem atamalarında kimi kadrolar lehinde ve aleyhinde bildiri verildiğine dair kanı oluşturuyordu.

Büyükekşi hakemlerle ilgili ne yaptı? 

TFF Lideri Mehmet Büyükekşi, misyona geldikten sonra sistemin ölçülebilir olması için çalışma başlattı. Daha evvelce hakemler hakkında bir veri bulunmaması nedeniyle bütün hakemler tabiri caizse döneme başlangıç noktasında ve tıpkı sırada başladı.

Yapay zeka nasıl hakem atıyor?

Şimdi unsur husus hakemlerin nasıl atandığına bakalım…
* Harika Lig’in birinci haftasında bütün hakemlerin verisi sıfırdı. Birinci üç hafta Muhteşem Lig’de misyon yapabilecek bütün hakemlere sırayla maç verildi.
* Her müsabakanın ligdeki durum, geçmişte yaşananlar bunun üzere kriterlerle nazaran değer derecesi belirleniyor. Ehemmiyet derecesine nazaran maçı yönetecek hakemler ortasından seçimi yapay zeka yapıyor. Müsabakalar çoğaldıkça hakemlerin notlarına nazaran sistemin daha güzel işleyeceği belirtiliyor.
* Hakemler maça atanırken kimi kıstaslar bulunuyor. Mesela bir kentin hakemi birebir kent grubunun maçını yönetemiyor.
* Bir hakem maçını yönettiği bir grubun müsabakasına 3 hafta geçmeden atanamıyor.
* Müsabakayı âlâ yöneten hakem bonus puan kazanıyor. Maç listesinde yer almaya devam ediyor. Bu kendisine hem yeni maç hem de para ödüllendirmesi olarak geri dönüyor.
* Kusur yapan hakem ise cezaya giriyor. Maç yönetmediği için yalnızca aylık maaşıyla yetiniyor.

Hakemlerin başarısı nasıl ölçülüyor? 

* Hakemleri kıymetlendiren gözlemciler konusunda radikal bir değişikliğe gidildi. Artık maçlarda birisi Riva’da olmak üzere iki gözlemci misyon yapıyor.
* Hakemleri pahalandıran raporlama sistemi büsbütün değiştirildi. Artık gözlemciler yüzlerce sorudan oluşan ve her gözlemciye ortak olarak verilen formu dolduruyor. Bu da hakemlerin öznel değil istatistik olarak değerlendirmesini sağlıyor.
* Gözlemcilerin doldurdukları formdan hakeme verilen notu yapay zeka otomatik olarak belirliyor. Yani gözlemciler kendileri not vermiyor.
* Riva’da bulunan ve müsabakayı yerinde takip eden gözlemcilerin verdiği notlar ortasında yüzde 15’lik bir sapma varsa Merkez Hakem Komitesi Lideri devreye giriyor. MHK Lideri maçı pahalandırıyor. Kusur yapan gözlemci birebir hakem üzere ceza alıyor ve maçlara bir müddet atanmıyor. Ayrıyeten bu veri sistemine işleniyor.
* Birinci 2 haftada oynanan 18 maçta yalnızca bir müsabakada iki gözlemci bir hakemi farklı kıymetlendirdi. Orada da MHK Lideri Sabri Çelik, müsabakayı tekrar izleyerek kusurlu not veren gözlemciyi cezalandırdı.

* Hakemlerle ilgili tüm bilgiler bilgisayara yükleniyor ve buna nazaran performans derecesi ortaya çıkıyor. En formda hakemden en formsuz olanına hakem sıralaması bu biçimde oluşuyor

Süper Lig hakemlerine alttan destek

Sakatlıklar nedeniyle 25’ten 19’a düşen Muhteşem Lig takımına kasım ayına kadar TFF 1. Lig’den destek gelecek. TFF ve MHK, VAR’daki Harika Lig hakemleri yerine alt klasman hakemleri tercih etti.

VAR ile saha hakemleri bu yüzden ayrıldı

Bunun altında yatan neden ise bu dönem VAR ile alanda olan hakemler büsbütün ayrılması kararı. Yeni TFF ve MHK’ye nazaran geçtiğimiz dönemlerde VAR ve saha hakemleri hislerini işlerine karıştırdı. Bu dönem alınan kararla VAR’da kıdemli kıdemsiz hakem tartışması bitti. VAR hakemleri evvelce tıpkı hafta içinde 3-4 müsabakada misyon alabiliyordu. Bu uygulama yanlışları arttırdığı gerekçesiyle kaldırıldı.

TFF Lideri ısrarla niçin 14 Kasım’ı işaret ediyor? 

TFF lideri Mehmet Büyükeşki, hakem seminerinde yaptığı konuşmada hakem konusunda isyan eden kulüplere sitemde bulunarak 14 Kasım tarihi işaret etti. Dünya Kupası nedeniyle bu dönem 14. hafta sonunda devre ortasına girecek. Bunun 14 Kasım’a kadar olan müddet içinde oynanacak 14 müsabakada hakemlerin performans bilgileri toplanacak.

Klasman seçimlerinde öznel değil bilgiyle karar

Hakemlere yapılan 8 Mart operasyonunda ortalarında Cüneyt Çakır, Fırat Aydınus, Ali Palabıyık üzere isimlerin de bulunduğu hakemler klasman dışı bırakmıştı. Misyondan el çektirilen hakemler Tahkim Konseyi’ne giderek değerlendirmenin öznel olduğunu belirterek haklarını geri kazandılar. TFF ve MHK’nın mevcut hakemlerin yüzde 30’unu klasman dışı bırakma hakkı bulunuyor. Bu da 14 Kasım’dan sonra listede bulunan 8 hakemin değişebileceği manasına geliyor. TFF Lideri Büyükekşi, klasman değişikliği kararını verirken elindeki istatiksel bilgileri kullanacak. Yani kulüp liderlerinin isteğine nazaran değil toplanan datalara nazaran karar alınacak. Böylelikle klasman dışı kalan hakemler Tahkim’e giderse karar bilgilerle savunulacak.