Türkiye’nin güç reçetesi: Yerli ve yenilenebilir kaynaklar

Haber7 muharriri Dr. Ahmet Yarız makro ekonomik göstergelerle GSYH büyümesi, üretim ve iç talep göstergelerindeki gelişmeleri ve geleceğe yönelik beklentilere ait hazırladığı değerlendirmesinde güç konusuna özel bir başlık açtı. Yarız, elektrik üretiminde ithale dayalı kaynak hissesinin 2019 yılında % 38 civarında iken 2021 yılında bu oranın % 50’ye yaklaştığını fakat pak güç olarak tanımlanan RES-JES-GES( Rüzgar+Güneş+Jeotermal) kaynakların hissesinin son yıllarda süratle artarak % 17’ye ulaşmasının çok değerli olduğunu vurguladı.

TAHLİL YERLİ VE YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR

Öte yandan Yarız,  Akkuyu Nükleer santralinin hizmete alınması, Karadeniz’de keşfedilen doğalgaz kaynaklarının iktisada kazandırılması, RES-GES-JES yatırımlarının artışı, yağışlara bağlı olarak suyun hissesinin artmasıyla ithale dayalı doğal gaz ve kömür hissesinin azalması sonucu Türkiye’nin toplam güç yükünde kayda paha düşüşler olacağına işaret etti.

İşte Dr. Ahmet Yarız’ın Türkiye İktisadında Görünüm (TEG) pahalanmasının birinci kısmı;

TÜRKİYE BÜYÜMEDE BİRİNCİ SIRALARDA

Türkiye iktisadı 2021yılı IV.Çeyrekte % 9,1 ve yılın tamamında ise % 11 büyümüştür. Global salgına karşın gerçekleşen bu büyüme performansı ile ülkemiz dünya ekonomileri ortasında birinci sıralarda yer almaktadır. 2021 Yılında GYSH 803 Miyar USD ve Kişi Başına Ulusal Gelir 9.539 USD’dir. GSYH büyüklüğüne nazaran ülkemiz dünyanın 20 büyük iktisadı ortasındadır.

• SGP (Satınalma Gücü Paritesi) prosedürü temel alınarak yapılan 2021 yılı kestirimi bilgilerine nazaran Türkiye 2,75 Trilyon USD ile dünyanın en büyük 11. ekonomisidir. SGP prosedürü ile hesaplanan GSYH, cari fiyatlar ile hesaplanan GSYH’nin yaklaşık dört katıdır. IMF datalarına nazaran 2020 yılında Türkiye’de cari fiyatlarla KBMG 7.715 USD iken SGP’ye nazaran KBMG ise 28.294 USD’dir. Bir ABD vatandaşının, ülkesinde 28.294 USD’ye satın aldığı mal ve hizmetler, Türkiye’de 7.715 USD’ye satın alınabilmekte bir öbür tabirle ABD’deki 28.294 USD’lik hayat standardı ülkemizde 7.715 USD ile sağlanabilmektedir.

• 2022 Yılında yurt dışı pazarlar ve ülke içi talebin beslediği büyüme için OVP amacı % 5 olarak belirlenmiştir. Yeni yılın birinci aylarında Covid 19 tesirlerinin azalması ve turizm kesimindeki yüksek beklentilerin beslediği olumlu atmosfer Rusya-Ukrayna savaşı ile büsbütün değişmiş, küresel ve bölgesel riskler açığa çıkmıştır. Gerek küresel ve gerekse bölgesel gelişmelerin kayganlaştırdığı riskler ile artan güç, temel hammadde ve tahıl başta olmak besin fiyatları hem büyüme hem de enflasyon için değerli bir tehdit ögesidir.

KAPASİTE KULLANIM ORANI VE SANAYİ ÜRETİM ARTIŞI

• Büyümenin kıymetli göstergelerinden biri endüstride kapasite kullanım oranı (KKO), sanayi üretim endeksi (SÜE) ve endüstride üretim artışıdır. KKO, 2020-2022 periyodu ay bazında nizamlı ve istikrarlı artış göstermektedir. KKO, Şubat 2022’de bir evvelki aya nazaran sonlu bir düşüş ile % 78’den % 77,2’ye gerilemiştir.

• Sanayi üretim endeksinde de (SÜE) da emsal bir seyir izlenmektedir. SÜE’nin tarihi en düşük performansı, Covid 19 periyodunun başlangıcı olan Nisan ayında 113’ten 79’a düşmesiyle gerçekleşmiş, akabinde süratli bir toparlanma göstermiş ve Aralık 2021’de 144,3’e yükseldikten sonra Ocak ayında 140,8’e gerilemiştir. KKO ve sanayi üretimi dataları birlikte değerlendirildiğinde, yılın kalan periyodunda mevcut seviyelerini muhafazası beklenmektedir.

ELEKTRİK GÜCÜ TÜKETİMİ

• Elektrik gücü tüketimi de ekonomik canlılığın göstergelerinden biridir. İklim kuralları ve kuraklık nedeniyle elektrik üretiminde ithale dayalı kaynakların hissesi 2019 yılında % 38 civarında iken 2021 yılında bu oran % 50’ye yaklaşmıştır. 2022 Yılı Ocak ve Şubat ayı elektrik tüketimi evvelki yılın birebir periyoduna nazaran % 6’ya yakın artmıştır.

 

Ülkemizde 2000-2021 periyodunda; şurası kapasite % 266, Üretim % 165 ve tüketim % 157 oranında artış göstermiştir.

• Elektrik üretiminde birincil kaynakların hisselerinde son yıllarda değerli değişimler yaşanmıştır. 2000-2021 devrindeki değişimler aşağıdaki formdadır. İklim şartlarına bağlı olarak 2019-2020 yıllarında da değişmeler gerçekleşmiştir. Kömür: % 31→ % 31, Su:(Hidrolik) % 25 → % 17, Doğal Gaz: % 37 → % 33 ve RES-GES-JES (Güneş-Rüzgar-Jeotermal):% 0→ % 17

KURAKLIK ANA TRENDLERİ DEĞİŞTİRDİ

• İklim kuralları ve kuraklık güç kaynaklarının hissesinde ana trendini değiştirecek kırılmalara neden olmuştur. Su kaynaklarının hissesi 2019 yılında % 29’a kadar yükselmiş akabinde yağışların azalmasın nedeniyle düşüşe geçmiş ve 2021 yılından% 17’ye gerilemiştir. Tıpkı devirlerde genel olarak hissesi gerileyen doğal gaz ve ithal kömürün hissesi süratli bir halde artmıştır.

YENİ VE YERLİ GÜÇ KAYNAKLARI BÜYÜK DEĞER TAŞIYOR

Geçmiş periyotlarda % 50 hisseye ulaşan doğalgazın hissesi 2019 yılında % 19’a kadar gerilemesine karşın yağışlardaki yetersizlik nedeniyle artışa geçmiş ve 2021 yılında % 31’e yükselmiştir. Benzeri halde ithal kömürün hissesi da % 20’lere yaklaşmıştır. Bir diğer sözle; elektrik üretiminde ithale dayalı kaynakların hissesi 2019 yılında % 38 civarında iken 2021 yılında bu oran % 50’ye yaklaşmıştır. Öte yandan; pak güç olarak tanımlanan RES-JES-GES( Rüzgar+Güneş+Jeotermal) kaynakların hissesinin son yıllarda süratle artarak % 17’ye ulaşması epey değerlidir. Nükleer santralin hizmete alınması, Karadeniz’de keşfedilen doğalgaz kaynaklarının iktisada kazandırılması, RES-GES-JES yatırımlarının artışı, yağışlara bağlı olarak suyun hissesinin artmasına bağlı olarak ithale dayalı doğal gaz ve kömürün hissesinin azalması ile ülkemizin toplam güç yükünde kayda paha düşüşler olacaktır.

• Ülkemizde güç tüketiminin dallara nazaran dağılımında 2019 yılı bilgilerine nazaran endüstrinin hissesi % 45, meskenlerin hissesi % 22 ve ticaret kesitinin hissesi ise % 19 civarındadır. Son yıllarda meskenlerin hissesinin azalmakta ve ticaret kısmının hissesi artmaktadır.

• Covid-19 tesirini elektrik tüketiminde de bariz bir biçimde hissettirmiş, tüketimi2020 yılının birinci iki ayında 2019’un tıpkı devrine nazaran daha üstte iken Mart ayından itibaren düşüşe geçerek Nisan ayında taban düzeyine gerilemiştir. Nisan 2020’deki elektrik tüketimi 2020 Mart ayına nazaran % 20 civarında düşmüştür. 2020 Mayıs ayından itibaren süratle yükselişe geçen elektrik tüketiminde artış eğilimi devam etmektedir. 2021 yılı Temmuz ve Ağustos aylarındaki süratli artışta yurt genelindeki çok sıcaklar tesirlidir. 2022 Yılı Ocak-Şubat ayı elektrik tüketimi evvelki yılın tıpkı devrine nazaran % 6’ya yakın artmıştır.

OTOMOTİV, HAFİF TİCARİ ARAÇ VE BEYAZ EŞYA SATIŞLARI

• Otomotiv bölümü ve beyaz eşya bölümünün yurt içi satışları ekonomik canlılığının kıymetli göstergelerindendir. Araba: Küresel tedarik problemleri nedeniyle üretim kapasitesinin daralması ve çok yükselen fiyatları talebi aşağı taraflı baskılamış ve 2021 yılı % 9 civarında düşüş ile 562 bin ile tamamlanmıştır. 2022 yılı Ocak-Şubat satış performansı evvelki yılın birebir devrine nazaran % 20 civarında geridedir. Hafif Ticari Araç: Yurt içi talebin canlılığını ölçme açısından arabaya nazaran daha erken bir öncü gösterge olarak kabul edilen hafif ticari araç satışı 2021 yılın % 7 artış ile 175 bin düzeyinde tamamlamıştır. 2022 Yılı Ocak-Şubat devri satışları evvelki yıla nazaran % 10 civarında geridedir.

• Beyaz Eşya: Beyaz eşya satışları 2021 yılında evvelki yıla nazaran % 8 artışla 8,5 Milyon adet civarındadır. Türk beyaz eşya bölümü üretiminin % 90’nını ihraç etmektedir. 2021 Yılının ikinci yarısından itibaren beyaz eşya satışlarında bir yavaşlama gözlenmektedir

GAYRİMENKUL SATIŞLARI

• Gayrimenkul satışları ekonomik canlılığının değerli göstergelerindendir. 2021 yılında, evvelki yıl ile birebir düzeylerde 1,5 Milyona yakın gayrimenkul satılmıştır. Fakat satışların bileşiminde kıymetli bir performans farklılığı bulunmaktadır. Konut kredisi kullanılarak yapılan ipotekli satışlar 2021 yılında % 50 oranında azalarak 295 bin düzeyine gerilerken krediye bahis olmayan peşin yahut satıcı firma kredili öbür satışlar ise % 21 oranında artarak 1,2 Milyona yaklaşmıştır. 2022 Ocak-Şubat periyodundaki satış toplamı evvelki yıla nazaran % 40 azalarak 94 bine gerilerken hem ipotekli hem de öteki satışlar gerilemiştir. Gerilemede konut fiyatlarındaki süratli artışın tesirli olduğu düşünülmektedir.

• Yabancılara gayrimenkul satışlarında artış trendi devam etmektedir. 2021 yılında yabancılara 59.282 gayrimenkul satılırken evvelki yıla nazaran artış oranı % 45’e yakındır. Ocak-Şubat 2022 devrinde yabancılara gayrimenkul satışları % 55 artışla 9 bine yaklaşmıştır.