Lider Erdoğan’ın Özbekistan ziyaretinin şifreleri… “Hive’den tarihi mesaj”

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak’ın Lider Erdoğan’ın Özbekistan ziyaretine ait kaleme aldığı “Efsane kent Hive’den tarihi mesaj” başlıklı yazısı şu formda;

Ukrayna Savaşı’na yönelik barış eforları sürerken Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Özbekistan ziyareti her bakımdan değerli iletiler içeriyor. Özbekler Türkiye ile bağlarını sıkılaştırırken jeopolitik açılımlar yapmaya da büyük itina gösteriyorlar.

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye ile Türk dünyası ortasındaki ilgiler çok kısıtlı oldu. SSCB dağılınca Türk dünyasının işbirliği için yeni fırsatlar doğdu. 1992 yılında Türkiye’nin öncülüğünde Ankara’da “Türkçe Konuşan Devlet Liderleri Zirvesi” toplandı. 2009 yılında ise Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu yani Türk Keneşi kuruldu. Gücünü halklarının ortak lisan ve kültüründen alan Türk Kurulu, 12 Kasım 2021’de İstanbul’da gerçekleştirilen 8. Zirvesi’nde tarihi bir adım atarak ismini “Türk Devletleri Teşkilatı” olarak ilan etmiştir. Bu birliktelik üye devletler ortasında ekonomik kalkınma ve kültürel işbirliği üzere amaçlara hizmet etmek yanında global ve bölgesel boyutta barışa ve dostluğa katkılar vermeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda Türkiye ile Özbekistan ortasındaki münasebetlerin güçlenmesi tarihi ehemmiyettedir.

DÜNYAYA IŞIK SAÇAN KENT

Özbekistan’ın Semerkant ve Buhara üzere tarihi kentlerinden biri olan Hive, Harzemşahlar’ın yurdu olarak ün kazanmıştır. 1598’den itibaren Hive Hanlığı’nın başşehri olan Hive kenti Orta Asya’nın kalbinde, şahane mimari yapılarıyla kadim tarihi hoşluklarını korumaktadır. Kent Celaleddin’in tahta geçişinin 1000. yılı anısına 2020 yılında Türk Dünyası Kültür Başşehri seçildi. 2022 yılında ise bayrağı Bursa’ya devretti. İpek Yolu tarih boyunca kültür ve medeniyetin de taşıyıcısı olmuştur. Bugün yine kuvvetli bir halde kelam konusu rolünü ifa etmeye başladı.

İpek Yolu’nun müstesna kenti Hive, yaşayan bir masal beldesi üzeredir. Hive kültürel bedelleriyle, yetiştirdiği devlet, bilim ve sanat insanları yanında mimari yapıtlarıyla de dünyaya ışık saçan efsane bir kenttir. Güneş doğduğunda kızıl tuğladan yapılan duvarlar altın üzere parlarken, eşsiz binaların turkuaz ve yeşil tondaki kubbeleri pırlanta taşları üzere ışıldar. İzleyenlere unutamayacakları inanılmaz bir renk cümbüşü sunar. Geceleri ay bir gelin yüzü berraklığında doğar. Kışın masal kentinin kubbelerini örten karlar kenti bir gelin hoşluğuna dönüştürür. Çöl ortasında bir altın gerdanlık üzere kenti çevreleyen 6 metre yüksekliğindeki surlar 10 km uzunluğa sahiptir. Bu surlar içindeki İçan yani İç Kale’de, ziyaret edenleri hayran bırakan çok sayıda saray, cami, mescit, medrese ve türbe bulunur.

Hive toprakları tıpkı vakitte çok sayıda bilim adamı, tarihçi, şair, ressam ve müzisyene yurt olmuştur. Muhammed Musa el-Harezmî, Ebu Abdullah el-Harezmî, Ebû Reyhan Muhammed el-Birûnî üzere alimler matematikten astronomiye, tarihten sağlık bilimlerine kadar çabucak her alanda verdikleri yapıtlarla dünyayı aydınlatmıştır. Hive Aral Gölü’nün güneyinde, Amuderya (Ceyhun) ırmağı yakınlarında, 2500 yıl öncesine uzanan esaslı bir geçmişe sahiptir. İpek Yolu güzergahının en değerli duraklarından biri olan kent, Oğuz Türklerinin “kalp-gâh” kentlerinden birisidir. 712 yılında İslam’la tanışan kent; Gazneliler, Selçuklular ve Harzemşahlar üzere büyük devletlerin gözdesi olmuştur. Ne yazık ki, Moğollar 1220 yılı sonunda Harzemşahların başşehri Gürgenç ve Hive bölgesini ele geçirip yıktılar. Birebir yıl veliaht olan Celâleddin babasının yerine Harzemşah devletinin başına geçti.

ORTAK KAHRAMAN CELÂLEDDİN

Celâleddin Harzemşah, Cengiz Han’ın yenilmez kabul edilen ordusuna karşı tekraren kahramanca gayret verdi. 1221 yılında Sind Irmağı kenarına kadar sürdürdüğü savaşta Cengiz’in teslim ol davetine aldırmayıp atını uçurumun kenarındaki ırmağa sürdü. Irmaktan çıktığında elindeki kılıcını Cengiz’e hakikat kaldırıp “gel başa baş uğraş edelim” daveti yaptı. Lakin hiçbir Moğol cüret edip de atını peşinden süremedi. İşte o vakit Cengiz: “Dünyaya hükmetmek için bana bu türlü bir evlat gerekli” diyerek onun kahramanlığına duyduğu saygıyı söz etti.

Tam bir ulusal şuura sahip olan Celâleddin Harzemşah, kendisini Büyük Selçuklular’ın mirasçısı ve Moğollara karşı İslam’ın savunucusu olarak görüyordu. Türk-İslâm tarihinin en cesaretli ve bahadır hükümdarlarından biri idi. Moğollar’a karşı gayretiyle büyük bir şöhrete kavuşmuş ve İslâmiyet’i savunan bir kahraman olarak tanınmıştır.

Celâleddin Harzemşah isimli bir tiyatro yapıtı yazan Namık Kemal, Türk gençlerine model kahraman olarak onu sunar. Namık Kemal, kendisinin de çok beğendiğini söz ettiği bu yapıtında Moğollar’a karşı İslam ve Türk dünyasını cesurca savunan Celâleddin Harzemşah’ın örnek şahsiyetinin portresini çizer. Celâleddin on bir yıllık destansı bir uğraşın akabinde vefat ettikten sonra bile Moğollar kendisinden korkmaya ve hayranlık duymaya devam ediyordu. Namık Kemal tarafından Türk milletinin yetiştirdiği en büyük kumandanlardan biri olarak takdim edilen Celâleddin tıpkı Selâhaddin-i Eyyûbî’nin Haçlılar karşısında verdiği gayrette elde ettiği muvaffakiyet üzere, vatan, millet ve din uğruna Moğollara karşı büyük bir cüretle çarpışması ve şehit oluşuyla anılır.

Özbek şair ve romancı Erkin Samandar da Celâleddin isimli bir roman yazarak onu yürekte emsalsiz bir kahraman, mert bir kumandan, büyük bir Harezmşah, Türklerin ölümsüz bir ulusal kahramanı olarak muvaffakiyetle sunar. Cengiz Han önüne çıkan irili ufaklı sultanları teslim alıp ilerlerken, Celâleddin ona cesurca direnmiş ve on bir yıl boyunca Türkistan, Hindistan, İran ve Kafkasya’da özgürlük bayrağını yükselterek güçlerini birleştirmiş ve Moğol ordusunu durdurmayı ve yenmeyi başarmıştır.

Celâleddin Harzemşah, Yavuz Selim üzere Farsça şiir yazma kabiliyetine de sahipti. Bir mısrası şöyledir:

Der rezm âhanimu der bezm çu mûm

Ber dost mübârekimu ber düşmen şûm

Savaşta demir üzereyiz şölende mum

Dostumuza kut getiririz düşmana uğursuzluk

TÜRK DÜNYASI DAYANIŞMA İÇİNDEDİR

Tarihi İpek Yolu’nun canlanması, Pekin’den Londra’ya uzanan güzergahta barış ve istikrarın korunması ile yakından ilgilidir. Dünyanın gözü Türkiye’de iken, sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın, Buyruk Timur’un ülkesi Özbekistan’da, Cengiz Han’ın kahramanlığına imrendiği Celaleddin Harzemşah’ın yurdu Hive’den verdiği ileti çok kıymetlidir: Celâleddin’in torunları birlik ve beraberlik içindedir ve Türkiye her vakit Özbekistan’ın yanındadır. Türkiye öbür coğrafyalarda yeni krizler ve savaşlar çıkmasın diye, akl-ı selimle milletlerarası normlara bağlı kalarak barış doğrultusunda tarafsız lakin yavuz adımlar atmaya devam etmektedir. Bu bağlamda Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya’da bulunan ülkelerinin toprak bütünlüğü ve bağımsızlığı kıymetlidir. Türkiye bu coğrafyada bulunan ülkeler ve halkların yanındadır. Türk Dünyası yalnız değildir.